Woda odgrywa wyjątkową rolę w istnieniu wszystkich form życia na Ziemi. Jest konsumowana przez ludzi, używana w codziennych czynnościach, ale także odgrywa kluczową rolę w różnych procesach produkcyjnych związanych z żywnością, materiałami i budownictwem. Służy nam również do chłodzenia, ogrzewania, a ponadto może służyć do wytwarzania energii przy wykorzystaniu ruchu wody. Dzięki szlakom wodnym mamy dodatkową możliwość przemieszczania się i transportowania towarów, zaś w wolnych chwilach, sprzyja w rekreacji.
Niestety, Polska to kraj o niewielkich zasobach wodnych, które charakteryzują się znaczną zmiennością w różnych okresach roku i nierównomiernym rozkładem na obszarze kraju. Prowadzi to do okresowych nadmiarów lub niedoborów wody w rzekach. Niewielka pojemność zbiorników retencyjnych (tylko 6% rocznego odpływu wody) nie stanowi odpowiedniej ochrony przed gwałtownymi zmianami.
W 2021 roku, łączny odpływ wód powierzchniowych z terytorium Polski wraz z dopływami z zagranicy wyniósł 54,3 km3. W przeliczeniu na jednego mieszkańca, w 2021 roku Polska miała roczny zasób wód wynoszący 1,4 dekametra sześciennego (dam3), podczas gdy większość krajów europejskich miała ponad 5 dam3 wody na jednego mieszkańca.
W czasie letnim, wiele polskich rzek i akwenów doświadcza znacznych spadków poziomu wody. Pomimo tego, analizy statystyczne pokazują, że głównym problemem nie są deficyty wody, ale poważne zanieczyszczenie, które obniża jej przydatność do użytku. Aktualnie, około 90% wód powierzchniowych w Polsce, w tym rzeki i jeziora, cierpi na ten problem. Jak wynika z artykułu 16 pkt 12 ustawy o Prawie wodnym, przez dobry stan wód powierzchniowych rozumie się stan jednolitych części wód powierzchniowych charakteryzujący się dobrym stanem chemicznym wód powierzchniowych oraz co najmniej dobrym stanem ekologicznym lub co najmniej dobrym potencjałem ekologicznym.
Przeprowadzana przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska ocena ogólnego stanu jednolitych części wód powierzchniowych w latach 2016-2021 wykazała, że jedynie w 13 z 3685 badanych rzek (0,4%) stwierdzono dobry stan, natomiast 3487 rzek (94,6%) otrzymało złą ocenę stanu. W 185 przypadkach (5%) nie było możliwości wykonania oceny, zaś pośród 1044 badanych jezior jedynie 1,1% zostało sklasyfikowane jako posiadające dobry stan wód.
Woda to kluczowy zasób naturalny zarówno w formie powierzchniowej, jak i podziemnej. Te pierwsze dostarczają wodę potrzebną do gospodarki, natomiast wody podziemne stanowią źródło wody pitnej. Niestety, oba rodzaje zasobów stają się coraz bardziej ograniczone w Polsce. W październiku 2022 roku, aż dziewięć województw doświadczało niskiego poziomu wód podziemnych, co stanowiło stan ostrzegawczy. Takie zjawisko jest bezpośrednim wynikiem zmian klimatycznych, takich jak zmiana ilości i charakteru opadów, wzrost temperatury powietrza (zwiększający parowanie) oraz spadek opadów śniegu w okresie zimowym. Dodatkowo, wzrost presji antropogenicznej wynikający z przekształceń w dolinach i korytach rzecznych, również przyczyniają się do tych niekorzystnych tendencji.
Co więcej, jednym z głównych powodów pogorszenia jakości wód powierzchniowych jest dostarczanie zanieczyszczeń z obszarów rolniczych. Niewłaściwe praktyki rolnicze stanowią bez wątpienia zagrożenie dla czystości wód. Ten problem obejmuje różne aspekty, takie jak sposób wykorzystania ziemi, stosowanie nawozów, środków ochrony roślin, wpływ zabiegów melioracyjnych na produkcję rolną oraz gospodarkę dorzeczy.
W związku z tym, pojawiają się również kwestie związane z zanieczyszczeniami płynącymi z pól uprawnych, a także z gnojówką, gnojowicą i odpadami składowanymi na terenach wiejskich, które często nie spełniają odpowiednich standardów bezpieczeństwa. Wszystkie te czynniki razem mają negatywny wpływ na jakość wód powierzchniowych, co wymaga podjęcia odpowiednich działań zarówno przez rolników, jak i organy nadzorcze, w celu zminimalizowania wpływu rolnictwa na stan środowiska wodnego.
W celu uniknięcia przyszłych niedoborów wody w kranach, potrzebne są zarówno reformy systemowe, jak i działania na poziomie lokalnym. Konieczna jest również renaturyzacja i przywrócenie naturalnego charakteru wód powierzchniowych. Odbudowa dzikich brzegów i koryt rzek, usuwanie sztucznych barier na rzekach, zachowanie drzew i krzewów wzdłuż rzek i na polach oraz wprowadzenie odpowiednich zmian prawnych przyniosłoby pozytywne rezultaty.
Niemniej ważne są działania jednostkowe. Każdy z nas może wprowadzić drobne zmiany w codziennych nawykach by oszczędniej gospodarować zasobami wodnymi. Zerknij tutaj (https://www.energa.pl/zielone-pojecie/oszczedzanie/oszczedzanie-wody) i zainspiruj się.
Unia Europejska w odpowiedzi na pogarszający się stan wód wprowadziła ograniczenia dotyczące stosowania nawozów, co zostało uregulowane w tzw. dyrektywie azotanowej. W ramach tych regulacji, państwa członkowskie zostały zobowiązane do regularnego monitorowania poziomu azotu w glebie oraz podjęcia działań mających na celu ograniczenie przekroczenia dopuszczalnych limitów. Celem tego podejścia jest ochrona środowiska wodnego przed negatywnymi skutkami nadmiernego zanieczyszczenia azotanami, co może mieć wpływ na jakość i ekosystemy wód.
Jak wykazuje raport przygotowany przez SodaStream, Polska ma jedne z najmniejszych zasobów odnawialnej wody pitnej na mieszkańca w Europie. Te zasoby ulegają sezonowym zmianom i różnią się pod względem regionalnym, jednak szacuje się, że na każdego mieszkańca przypadają około 1600 m3 wody rocznie. Granicą "stresu wodnego" jest 1700 m3 na osobę. Porównując, średnio na jednego mieszkańca Europy przypada około 4500 m3 wody i 6000 m3 na jednego mieszkańca naszej planety.
Zasoby wodne w Polsce maleją, dlatego konieczne jest podjęcie działań mających na celu oszczędzanie i odpowiednie zarządzanie wodą na wszystkich poziomach gospodarki i zwiększenie świadomości społecznej. Chociaż przemysł odpowiada głównie za większość zużycia wody w kraju, to nawet drobne i lokalne działania mogą wpływać na zasoby wodne Polski. Aby ten wpływ był korzystny, kluczową rolę odgrywa edukacja społeczeństwa.
https://obserwator.imgw.pl/zmiany-stanu-wody-na-wybranych-stacjach-wodowskazowych-w-polsce/
https://www.pap.pl/mediaroom/1551625%2Cczy-w-polsce-zabraknie-wody-raport-sodastream.html
https://www.gov.pl/attachment/8193fbd1-9302-4d30-a483-bde6c8f5564a
https://demagog.org.pl/wypowiedzi/zly-stan-polskich-wod-co-wiemy-o-sytuacji-ekologicznej/
https://www.gov.pl/web/arimr/program-ograniczajacy-stosowanie-azotanow2
